Mynychais gynhadledd passivhaus y DU yn Oxford yn ddiweddar. Roedd un o’r cyflwyniadau yn ymwneud â Hen Eglwys Warksburn, ôl-osod passivhaus o eglwys yn Northumberland sydd bellach yn gweithredu fel cartref gwyliau. Mae’r datblygiad wedi cael sylw ar y teledu ac, yn ddiweddar iawn, yn y wasg genedlaethol. Y gynhadledd oedd y tro cyntaf i mi ddysgu am y datblygiad.

Mae’r gwaith wedi bod yn drawiadol, gan gadw’r ffenestri lliw gwreiddiol (fe osodon nhw ffenestri passivhaus y tu fewn i’r ffenestri i gyrraedd y safon passivhaus!), a nodweddion pensaernïol eraill yr adeilad, tra’n dal i gyrraedd y safon passivhaus. Mae'r canlyniadau'n anhygoel: cynnyrch terfynol hardd yn ogystal ag ynni-effeithlon. 

Yn ôl darn gan y Sunday Times ar yr eiddo, un cymhelliad i’r prosiect oedd rhoi profiad “try before you buy” o passivhaus i bobl. Rwy’n meddwl bod hwn yn gyfle gwych i bobl: pan oeddem yn ystyried adeiladu ein passivhaus ein hunain am y tro cyntaf fe wnaethom aros mewn gwely a brecwast passivhaus yn Totnes i “roi cynnig arni.”

Roedd fy hoff ran o’r stori hon yn ymwneud â darn o hanes yr eglwys. Ariannwyd yr eglwys yn wreiddiol gan Syr George Barclay Bruce, peiriannydd sifil yn y 19eg Ganrif. Yn ôl Sefydliad y Peirianwyr Sifil, mae araith a roddodd fel Llywydd y Sefydliad yn cynnwys y cyfeiriad cofnodedig cyntaf yn y byd at “ynni adnewyddadwy a storio pŵer”:

“When we shall have learnt the way of storing up in a more efficient and financially successful manner, the unemployed forces of nature such as the winds and streams and tides, which can be so readily converted into electrical energy at trifling cost, then will it become a factor in the world’s life compared with which the present is as nothing” 

Mae’n wych meddwl am yr eglwys fel ei hun yn darparu enghraifft o’r math hwn o ddefnydd effeithlon o ynni adnewyddadwy.

Roedd hwn yn amlwg yn brosiect cyffrous a llawn dychymyg. Wrth adael y cyflwyniad, cefais fy hun yn pendroni am fy ardal leol fy hun yng Ngogledd Cymru a'r capeli ac eglwysi niferus sy'n mynd yn brin o ddefnydd. Mae rhai o'r rhain yn troi'n gartrefi gwyliau. Ond a allai’r adeiladau hyn ddod yn gartrefi cynaliadwy i bobl leol a sut y gellid cyflwyno’r datblygiad hwnnw mewn ffordd gost-effeithiol? Cwestiynau y byddaf yn eu hystyried. . . 

Os bydd unrhyw un yn digwydd bod yn Northumberland y penwythnos hwn gallwch weld yr hen eglwys drosoch eich hun gan ei bod yn un o’r eiddo sy’n cymryd rhan yn Niwrnod Agored Passivhaus eleni: https://passivhaustrust.org.uk/event_detail.php?eId=1365