Yn ddiweddar rydym wedi bod yn gweithio ar ôl-ffitio Passivhaus o adeilad cymunedol yng Ngwynedd. Mae’r adeilad yn perthyn i gôr y pentref ond yn cael ei ddefnyddio gan grwpiau cymunedol lleol eraill ac mae’r côr am gadw costau rhedeg tymor hir mor isel â phosib er mwyn i’r grwpiau hyn barhau i ddefnyddio’r gofod. Yn ddiddorol, dechreuodd yr adeilad ei fywyd fel capel y Bedyddwyr Albanaidd, a adeiladwyd yn 1918. Mae ganddi lawer o'r un nodweddion ag eglwysi a chapeli Cymru. Mae rhan o'r eiddo wedi'i adeiladu i mewn i glawdd, ac mae'r wal hon wedi bod yn llaith iawn yn y gorffennol. Mae gweddill y waliau, sy'n wal garreg gyda mewnlenwi rwbel, hefyd wedi gadael dŵr i mewn i'r adeilad ac wedi datblygu llwydni. Cafodd un wal yng nghefn y capel ei thrwsio’n amhriodol (yn rhannol er mwyn osgoi glaw rhag dod i mewn i’r adeilad drwy’r wal, am iddo wynebu’r prifwyntoedd.) Ond ar ôl i’r rendrad ddechrau cracio, dechreuodd y wal adael i ddŵr fynd i mewn i’r adeilad, a’r rendrad yna yn “cloi i mewn” unrhyw ddŵr oedd yn mynd i mewn i'r adeilad a gwneud y wal yn waeth byth.

Fe wnaethom inswleiddio’r adeilad â ffibr pren, gyda haenen 100mm wedi’i gosod ar y waliau, ochr yn ochr â 400mm o inswleiddiad llofft yn y to. Mae 100mm o inswleiddio gryn dipyn yn llai na safonau Passivhaus ond mae’’r uchafswm y gallem ei gyflawni ar yr adeilad hwn, ar ôl modelu’r symudiad lleithder drwy’r wal. Fe wnaethom selio'r wal sydd wedi'i hadeiladu i mewn i'r clawdd er mwyn delio â'r materion lleithder ar yr ochr honno i'r adeilad, a gwnaethom hefyd selio'r wal gefn fel mesur dros dro i ddelio â lleithder yn mynd i mewn i'r adeilad, hyd nes y gellid cael ateb tymor hir.

Gosodwyd pwmp gwres aer i ddarparu gwres, ac mae system awyru mecanyddol gydag adferiad gwres yn cael ei gosod i ddarparu aer ffres. Mae llawer o bobl oedrannus yn defnyddio'r adeilad a chredwn y bydd y system awyru yn gwneud y gofod yn fwy diogel yn ystod y tymhorau Ffliw, Oer a Covid.

Mae ffenestri gwydr triphlyg a drysau wedi'u hinswleiddio hefyd yn cael eu gosod yn yr eiddo ac mae cynlluniau i osod paneli solar a system batri yn y gwanwyn, yn barod i gynhyrchu pŵer dros fisoedd yr haf.

Dylai’r gwaith ddarparu adeilad a chost i'w gynnal isel iawn, gydag allyriadau carbon isel iawn, a fydd yn darparu lleoliad diogel a chyfforddus ar gyfer grwpiau cymunedol yn y pentref.

Cyfanswm cost y gwaith adnewyddu fydd tua £165,000. Darparwyd y rhan fwyaf o’r arian drwy grantiau – gyda diolch i Mantell Gwynedd a Chist Gwynedd. Mae un grant pellach yn y broses o gael ei ystyried, a fydd, gobeithio, yn talu am y panel solar a’r system batri.